Afyonkarahisar İli
Afyonkarahisar ili Ege Bölgesinde yer alan ve Ege Bölgesinin İç Batı Anadolu Bölümü’nde yer alan Türkiye’nin illerinden biridir. Daha önceki ismi ise Afyon’dur. Afyonkarahisar ilinde merkez ilçe ile birlikte toplamda 18 ilçe bulunmaktadır. Bununla birlikte Afyonkarahisar’ın 39 beldesi ve 388 köyü bulunmaktadır.
Afyonkarahisar Tarihçesi
Bilindiği kadarıyla ilk olarak Hitit egemenliğinde olan Afyonkarahisar toprakları, sonra sırası ile Frigya ve Lidya egemenliğine geçti. Daha sonra M.Ö. 16 yüzyılda Pers egemenliğine giren Afyonkarahisar’ı Büyük İskender fethetti. Onun ölümünden sonra Selevkos ve Bergama Krallıkları’nın egemenliğine giren topraklar, daha sonra Roma İmparatorluğu topraklarına katıldı.Alparslan’ın Malazgirt Savaşı’ndan sonra Türklerin Anadolu’yu fethiyle Sultan I. Mesut’un emri ile Akronium Kalesi’nin eteklerine Karaşar Türkleri yerleşmiş ve daha sonra kaleye Karahisar adı verilmiştir.
Afyonkarahisar haritası
Karahisar ve yöresi, Selçuklu VeziriSahip Ata Fahrettin Ali’nin “Sahip” unvanı nedeniyle “Karahisar-ı Sahip” olarak anılmıştır. Karahisar-ı Sahip “Vezirin Karahisarı” anlamına gelmektedir. Kutalmışoğlu Süleyman Şah’ın fethiyle ilk kez Türk egemenliğine giren topraklar, 1. Haçlı Seferi sırasındaki Hristiyan egemenliğininden sonra Alaaddin Keykubat tarafından yeniden Türk yönetimine alındı. 12. yüzyılda Germiyanoğullları’nın egemenliğinde olan bölge, sonra Osmanlı İmparatorluğu yönetimine girdi.
Sponsorlu Bağlantılar
Afyon’da Batı Anadolu ağzı kullanılmaktadır.
Afyonkarahisar Haritası
Afyonkarahisar Coğrafi Bilgileri
Merkez nüfusu 180.455’tir(bknz. TUİK).Toplam nüfusu 901.326’dır. Türkiye Cumhuriyeti’nin 81 ilinden biri olan Afyonkarahisar ili, Anadolu yarımadasının batıya yakın ortasında ve Ege Bölgesi’nin iç kesiminde yer alır. İç Anadolu yaylasının Ege kıyılarına açılan bir eşiği, bir geçidi durumundadır.
Çevresinde Eskişehir, Konya, Isparta, Denizli, Uşak ve Kütahya illeri bulunur. Kuzey doğudan güney batıya uzandıkça alçalan ovaları ile hem Orta Anadolu’dan ve hem de Ege Bölgesi’nden sayılır. En kuzeyde Eskişehir sınırından, en güneyde Denizli sınırına kadar kuzey doğudan güney batıya uzunluğu 210 kilometredir. Eni ise Kütahya sınırından Isparta sınırına kadar kuzey batıdan güney doğuya 112 kilometredir. Denizli’ye doğru incelerek eni 20 kilometreye kadar düşer, bir parça halindedir.
Sponsorlu Bağlantılar
İlin diğer komşu illerle sınırlarının toplam uzunluğu 616 kilometredir.
Tüik adrese dayalı nüfus sayımı verilerine göre Afyonkarahisar’ın genç bir şehir olduğu anlaşılmaktadır.Nüfusun % 41 ini 25 yaş altı nüfus oluşturmaktadır.Toplam nüfus 697.000 kişi iken 25 yaş altı nüfus 284.000 kişidir.
Afyonkarahisar 1
Coğrafi konum
Afyonkarahisar, Türkiye’nin Batı anadoluda Tüm yolların birleştiği Kavşak noktasıdır.
Afyonkarahisar Dağları
Sultan Dağları, 2610 m.
Akdağ, 2343 m.
Emir Dağları, 2281 m.
Kumalar Dağı’ 2247 m.
Ahır Dağı, 1940 m.
Kızılçal Dağı, 1601 m.
Paşa Dağı, 1595 m.
Kasım Dağı, 1587 m.
Kirseli Dağı, 1575 m.
İlbulak Dağı, 1570 m.
Asar Dağı 1400 m.
Eyerli Dağı 1350 m.
Afyonkarahisar Akarsu ve Gölleri
Akarsular
Akarçay
Aksu Deresi (Araplı deresi)
Seyitler Çayı
Çayözü Deresi
Kali Çayı
Çay Deresi
Afyonkarahisar 8
Göller
Akşehir Gölü,
Eber Gölü,
Karamık Gölü (Bataklığı),
Acı Göl,
Işıklı Gölü,
Emre Gölü ve
Selevir, Seyyidler, Karakuyu ve Döğer gibi göletler.
[Bolvadin hamamlar ovası]
Akarçay Havzası
Ovalar
Afyon ovası, Çamur ova, Gül ovası, Sandıklı ovası, Şuhut ovası gibi birikinti ovaları bulunur.
İklim
Afyon’da iklim oldukça sert ve orta derecede yağışlıdır (466 mm). En çok yağış kışın ve ilkbaharda olur. Ortalama sıcaklık en soğuk ayca 3 derece, en sıcak ayda 22 derecedir Ama sıcaklığın yazın 38dereceye çıktığı, kışın sıfırın altında 27 dereceye düştüğü de görülmüştür.
Sıcaklık
Afyonkarahisar ili içerisinde bulunan hava bilgisi istasyonlarının uzun yıllık verilerine göre yıllık ortalama sıcaklık 11.1 °C dir. En soğuk ay olan Ocakayında ortalama sıcaklık 0.2 °C dir. En sıcak ay olan Temmuz ayında ise ortalama sıcaklık değeri 22.1 °C dir.
Yağış
Afyonkarahisar ili İç Anadolu Karasal İklim bölgesinde yer alması nedeniyle bu yağış düzeninin etkileri altında bulunmaktadır ve ilde yıllık yağış ortalaması 407 mm dir. Yazları sıcak ve kurak kışları ise soğuk ve kar yağışlı geçer.
Afyonkarahisar Ekonomisi
Afyonun Temel sanayi ürünleri Mermer ve gıda üzerinedir. Mermer ve Traverten taşında Dünyanın önde gelen Üreticilerindendir Afyon sanayisi.
Et tavuk ve yumurtacılık’ta son derece gelişmiştir. Türkiye Et ve yumurta borsasına yön vermektedir.
Afyonkarahisar 10
Türkiye içinde ise Afyon deyince akıla şu ürün ve nesneler gelir:
Milli mucadele:Cumhuriyetin kazanıldığı topraklar; anadolunun kilidi Afyonkarahisar. Kurtuluş savaşında çok önemli savaşlara sahiplik yapmıştır (Kocatepe, Dumlupınar), yunanlar burada hüsrana uğratılıp İzmir’e kadar püskürtülüp denize dökülmüştür. Günümüzde utku anıtı anıt parkta bunu simgelemektedir.
Termal; Türkiye’nin termal başkentidir; en fazla termal yatak kapasitesine sahip ildir. Türkiye’de kişi basina düşen beş yıldızlı otel sayısında en fazla tesise sahip ildir. En önemli merkezleri: Gazlıgöl, Ömer, Gecek, Hüdai, Heybeli, Anemon, İkbal, Korel, Oruçoglu,
Mermer: Iscehisar ilçesinden dünyanın en kaliteli beyaz mermeri çıkmaktadır. Antik çağlarda birçok yerde kullanılmıştır; örneğin Efes antik tiyatro. Günümüzde birçok yerli ve yabancı ünlünün evini süslemektedir. Amerikadaki Beyaz Saraya’da döşenmiştir.
Haşhaş: isminden belli olduğu gibi haşhaş’ın anavatanıdır. Türkiyenin tek alkaloid(morfin)fabrikasi Bolvadin ilçesindedir.
Kaymak: En iyi Kaymak, Manda sütünden elde edilir. Ancak günümüzde pek bulunmamaktadır ve inek sütünden imal edilmektedir.
Sucuk: Afyon sucuğu Kayseri sucuğundan lezzet bakımından daha farklıdır. Türkiye çapında 4-5 ulusal markası vardır.
Sucuk döneri: Afyonkarahisar mutfağına özgü lezzetli sucuktan yapılan döner türüdür.
Lokum: Afyonun lokumu her damak zevkine hitap eden tiplerde üretilir. Özellikle Kaymaklı lokumu son derece popülerdir.
Afyon ev ekmeği: Patates ezmesi ilave edilen meşhur ev ekmeği, 1 haftalık dayanma süresi ile çok sevilen ve besleme değeri normal ekmeklerden daha yüksek olan bir ekmek türüdür.
Yumurta: Türkiyenin yumurta borsasıdır, ayda 40.000.000 üretimi vardır Et: Türkiyenin et borsası. İstanbul etinin 60 % temin ediyordur.
Ekmek kadayıfı: Afyon orijinli bir tatlı türü olup, tüm Türkiyede sevilerek yenen bir tatlı türüdür. Özellikle Süt kaymağı ile beraber yenilmesi tercih edilmektedir. Ekmek kadayıfı çeşitleri ise vişneli, cevizli, olmak üzere birçok çeşit içermektedir.
Yün: dünyanın yün borsası Bolvadin ilçesindedir.
Sandıklı ve Şuhut Patatesi: Sandıklı ve Şuhut bölgesinde sınırlı miktarda yetişen bir tür tatlı patetesi ile, Türkiyenin her yerinde aranan ve tercih edilen değerli bir patates türüdür.
Napolyon kirazi: Sultandağı ilçesi ve Erkmen beldesinde yetiştirilmektedir. Ihracata gitmektedir. Türkiyenin besin değeri en yuksek kirazıdır, tescillidir.
Kızılay Maden Suyu: Ihsaniye ilçesinde çıkmaktadır. Dünyanin en iyi maden suyudur; defalarca uluslararasi ödüller kazanmıştır (1934 Paris fuarı), tesis dünyanın en modern dolum tesisidir, dakikada 100.000 şişe dolum yapılmaktadır. Sade ve meyveli olarak dünyanin dört bir yanına ihrac edilmektedir. Osmanlı döneminde padişahlar Afyonkarahisar’dan Istanbul’a getirtirlermiş.
Arpa: Türkiye’nin en kaliteli arpası burada üretilmektedir. Bu yüzdendir ki Efes Pilsen yıllar önce buraya bira fabrikasını kurmuştur.
BuğdayTürkiye’deki en önemli buğday üretim merkezlerinden olup, Konya ve Ankara’dan sonra başı çekmektedir. Bayat kokboya kilimi: Dünyaca ünlüdur ve Bayat ilçesinde dokunmaktadır.
Ulaşım: Turkiye’nin Istanbul’dan sonraki en işlek kavşağıdır. Yaz günlerinde günde 100-150.000 araç geçmektedir. Türkiye”nin 4 istikametine demiryolu olan tek ilidir. Türkiye demiryollarının 7 bölgesinden biridir.
Karahisar Kalesi; Afyonkarahisar’a adını vermiştir.
Afyonkarahisar Kaplıcaları
Afyonkarahisar 7
Afyonkarahisar ilinde,
Bolvadin Heybeli Kaplıcası (Heybeli veya Kızılkilise Kaplıcası),
Gazlıgöl Kaplıcası,
Sandıklı Hüdai Termal Turizm Merkezi (Sandıklı Hüdai Kaplıcaları),
Ömer Gecek Kaplıcası bulunur.
Afyonkarahisar Yemekleri
Afyon ili, zengin bir mutfağa sahiptir. Özellikle hamur işleri, haşhaşlı ve kaymaklı yiyecekler yöreye has özellikler taşır. Başlıca yemekleri arasında bulgur yemekleri, sakala çarpan çorbası, çullama köfte, ilibada dolması, sulu köfte, sırt dolması, göce tarhanası, nohut çöreği, göce köftesi, keşkek ve tarhanası, özbek pilavı, Afyon salatası, şakşuka yer alır. Afyon kaymağı, lokum ve şekerlemeleri yörede en çok bilinen tatlılardır.
Afyon’dan Yemek Tarifleri
Sakala Çarpan Çorbası
Malzemeler:
1/2 su bardağı yeşil mercimek
6 su bardağı su (tavuk suyu veya et suyu tercih edilir)
2 adet küçük kuru soğan
4 yemek kaşığı tereyağı veya margarin
3 yemek kaşığı un
2 tatlı kaşığı tuz
1/2 su bardağı tel şehriye veya erişte
1 yemek kaşığı kuru nane
Hazırlanışı: Mercimek yıkanır ve bir su bardağı su ile akşamdan ıslatılır, kalan su eklenip 25-30 dakika pişirilir. Soğan soyulur, yıkanır ve ince ince doğranıp yağla birlikte kısık ateşte ara sıra karıştırılarak kavrulur, un katılarak bir iki defa çevrilir ve mercimeğe eklenir. Tuz ilave edilir. Kaynayınca şehriye ilave edilir. 15-20 dakika daha pişirilir, iki yemek kaşığı yağ eritilir, nane de eklenip karıştırıldıktan sonra, çorbanın üzerine gezdirilir.
Özbek Pilavı
Malzemeler:
3 su bardağı pirinç
1 kg. kuşbaşı et
6 su bardağı un
2 adet kuru soğan
4 adet havuç
Ayçiçek yağı
Hazırlanışı: Pirinç ve soğan yağda kavrulur. Kaynamakta olan 6 bardak suyu kavrulmuş olan pirince dökülür ve tuz katılır. Suyu çekene kadar pişirilir. Suyu çekmiş olan pilavın altı kapatılarak üzerine peçete kapatılır ve demlenmeye bırakılır. Ayrı yerde havuç kavrulur ve pişmiş olan etle birlikte karıştırılarak pilavın üzerine dökülür. Servis yapılır.
Ağzı Açık
Malzemeler:
Hamuru için;
2kg.Un
125 gr. İç yağı
1/2 kg. ayçiçek yağı
1 fincan sirke
1 yemek kaşığı yoğurt
Tuz ve su
İç için;
500 gr. Kıyma veya peynir
8 adet yumurta
1 adet maydanoz
tuz, karabiber
Hazırlanışı: Un , tuz sirke yoğurt ve su karışımı kulak memesi yumuşaklığında yoğrulur. Yoğrulan hamur iki eşit parçaya bölünür. Beze haline getirilir. Bezeler oklava yardımıyla açılır. Açılan hamurun üzerine eritilmiş iç yağı ve ay çiçek yağı karışımı sürülür. Katlanarak bir tepsiye konulur. Diğer bezeye de aynı işlemler uygulanır.
Katlanan bezeler küçük kare parçalar halinde kesilir. Kesilen küçük parçalar oklava ile yuvarlak olarak asılır.
Diğer tarafta iç malzemeleri karıştırılır. İç malzemesi açılan hamurun ortasına konulur. Kıymanın ortası görünecek şekilde kenarlar büzdürülerek kapatılır. Yağlanmış tepsiye sıralanır. Tepsi dolduktan sonra karışık yağla üzerleri yağlanır, önceden ısıtılmış fırına tepsiler verilir. Alt ve üst kızarıncaya kadar pişirilir. Biraz soğuyuncaya kadar bekletildikten sonra servis yapılır.
Fırma Baklavası
Malzemeler:
4 su bardağı un
250 gr. Margarin
1 çay bardağı sıvı yağ
1 yumurta
1 çay kaşığı kabartma tozu
1 fincan süt
1 çay bardağı ceviz
Şurubu için;
4 su bardağı şeker
3.5 su bardağı su kaynatıp iki üç damla limon sıkılır
Hazırlanışı: Tavada çiçek yağı kızdırılır. Ateşten indirilip. Biraz soğuyunca 1/4 margarin, 1 kaşık karbonat, 1 kahve fincanı su ilave edilerek karıştırılır. Bu karışıma 2 su bardağı un yavaş yavaş ilave edilerek hamur haline gelinceye kadar devam edilir. Bu işlem bittikten sonra elde köfte şeklinde verilerek tepsiye dizilir.
200 derece fırında pembeleşinceye kadar yarım saat pişirilir. Bu arada şerbeti hazırlanır. Fırından çıkarılan ılımış fırma baklavasının üzerine ılık olarak şerbet dökülür. 1 saat beklenir, servis yapılır.
Keşkek (Afyon Yöresi)
Malzemeler:
Sponsorlu Bağlantılar
2 kg kemikli et (Güngörmez dana döşü)
1 kg göce
1 su bardağı nohut
1 yemek kaşığı tereyağı
Tuz, karabiber,kırmızıbiber
Aldığı kadar su
1-2 parça ilikli kemik
İsteğe bağlı olarak, Afyon Kaymağı
afyon keşkek
Hazırlanışı: Bir gece önce nohut ve göce bir kabın içinde ıslatılır. Ertesi gün kemikli et ve ıslatılan malzemeler keşkeklik çömleğin içine konulur. Bir tutam tuz eklenir ve aldığı kadar su ilave edilerek akşam mahalle fırınına konur ve sabaha kadar fırında pişer. Kemiklerinden ayrılan etler lif lif olup taneler ezilinceye kadar tahta kaşıkla dövülür. İsteğe göre içine kaymak atılıp üzerine kızdırılmış tereyağına kırmızı biber ve karabiber eklenerek hazırlanan sos ilave edilir.